Voedingsgeneeskunde, jaargang 24 (2023), nummer 1
Dossier: Epigenetica
Dossier
De epigenetica heeft een extra dimensie aan ziekte en gezondheid toegevoegd. Onlangs hebben onderzoekers een epigenetische variant van obesitas beschreven die zowel bij muizen als mensen lijkt voor te komen. De variant lijkt ook betrokken te zijn bij de ontregeling van het metabolisme. De bevindingen kunnen leiden naar een gerichtere behandeling ervan.
De afgelopen decennia is het percentage mensen met overgewicht gestaag gegroeid. Tot niet zo lang geleden was het de algemene wijsheid dat elk pondje door het mondje ging. Daar is met het stijgen van de kennis meer nuance in gekomen. Het wordt steeds meer geaccepteerd dat het ontstaan van overgewicht complexer is dan gedacht. Het blijkt een samenspel van genetische, metabole, inflammatoire en omgevingsfactoren te zijn die per individu anders kunnen uitpakken.
Hoe leg je iemand in simpele taal uit wat epigenetica is? Door een vergelijking met haarballen te maken, aldus Bas Heijmans, hoogleraar Populatie Epigenetica: ‘Het DNA is in alle cellen hetzelfde, maar toch kunnen cellen totaal verschillende dingen doen. Zo is de ene cel verantwoordelijk voor haargroei en de andere voor je nieren. Die afstelling van cellen noemen we epigenetica. Die geeft instructies aan het DNA wat er gedaan moet worden en bepaalt welke genen actief zijn en welke niet. Zo...
Omgevingsfactoren en de genetische achtergrond komen samen in het veld van de epigenetica. Invloeden van buitenaf, zoals voeding, leefstijl en de blootstelling aan ongunstige stoffen, hebben invloed op zowel de preconceptie als de zwangerschap en dus op de ontwikkeling van het ongeboren kind en zijn gezondheid op latere leeftijd. Hoe de ouders leven, kan zelfs invloed hebben op de kinderen van hun eventuele toekomstige kleinkinderen.
De foetus en het jonge kind ontwikkelen hun hersenen in razend tempo. Bij de geboorte heeft het brein een omvang van ongeveer 400 mL, gelijk aan dat van een volwassen chimpansee. Op tweejarige leeftijd is het volume 1.000 mL en groeit daarna langzamer naar een maximum van 1.200 mL (vrouwen) en 1.300 mL (mannen).1-3 De connecties tussen neuronen bereiken duizelingwekkende aantallen en vele verdwijnen weer tussen het 2e en 16e levensjaar.4,4a Niet...
Er zijn in onder andere Afrika volkeren die nog steeds leven als jager-verzamelaars. Uit onderzoek is gebleken dat er bij hen enorm veel verschillende bacteriën in de darmen aanwezig zijn. Bij de westerse mens, levend in een geïndustrialiseerde samenleving, is dat niet het geval: er is een veel beperktere range aan bacteriën aanwezig.3,4,5 Een grote variatie van darmbacteriën wordt in verband gebracht met een veerkrachtige gezondheid. Waarom is het microbioom van de jager-...
Het co-enzym NAD+ is belangrijk bij het vrijmaken van energie uit macronutriënten en speelt een sleutelrol in de mitochondriale functie en bij processen die gezond ouder worden ondersteunen. Een afname van de NAD+-concentratie in het lichaam staat in verband met metabole disfunctie en het ontstaan van bijvoorbeeld hart- en vaatziekten en diabetes type 2. Nieuwe ontwikkelingen wijzen steeds meer op een rol voor de darmmicrobiota in de NAD+-productie van de gastheer.
Een prikkelend vraagstuk. Zijn epigenetische veranderingen op het DNA door iemands levensstijl of omgevingsinvloeden overerfbaar? Zo ja, geldt dat dan ook voor dieren en planten? Dit cahier poogt hierop antwoord te geven. Gemakkelijk is dat echter niet. De wetenschap zal zich nog verder moeten ontwikkelen om zich met zekerheid te kunnen uitspreken over deze complexe materie. Waarom dat zo is, wordt duidelijk tijdens het lezen. Dat vraagt best wel wat inspanning, want het is geen gemakkelijke...
Het woord nuchter heeft in de Nederlandse taal meerdere betekenissen. Nuchter kan als bijvoeglijk naamwoord of als bijwoord in verschillende betekenissen worden gebruikt. Nuchter als niet hebben gegeten, nuchter als geen alcohol hebben gedronken en nuchter als verstandig of koel-zakelijk.
De consumptie van fructose is de afgelopen veertig jaar drastisch toegenomen. Nu is fructose al sinds jaar en dag een basiscomponent van onze voeding, omdat het in fruit en bepaalde groenten zit. Lange tijd werd fructose dan ook als neutrale, gezonde zoetstof beschouwd. Omdat fructose zeer zoet is, wordt de industriële vorm tegenwoordig veel gebruikt in frisdranken, vruchtensappen, zuivel, koek, snoep en gebak. Vooral kinderen en jongeren krijgen dus ongemerkt veel fructose binnen. Maar dit...
Hebben de energieprijzen ook u aangespoord om de thermostaat een paar graden lager te zetten? In tegenstelling tot die koude kikkers zijn wij ‘endothermen’: ongeacht de omgevingstemperatuur houden we onze lichaamstemperatuur binnen nauwe grenzen constant. Dat kost energie en levert daarmee dus een potentiële gezondheidswinst voor de westerse mens. In het eerste deel verneemt u wat koude in het lichaam allemaal teweegbrengt.
Het is gemakkelijk om te zeggen: 'te veel alcohol is ongezond'. Minder makkelijk is het antwoord op de vraag: 'hoeveel is teveel?' En zijn er gezondheidsvoordelen van een beetje drinken ten opzichte van helemaal niet drinken? Tot op heden zijn de antwoorden controversieel, maar het lijkt steeds duidelijker te worden hoe dat komt.
Abonnementsactie
Voorop lopen in je vak? Voedingsgeneeskunde helpt je daarbij. Met artikelen over toonaangevende personen, belangrijke ontwikkelingen en relevante informatie praten we je bij over wat er speelt in de nutritionele geneeskunde en alles wat daarmee te maken heeft. Als je nu inschrijft voor een abonnement, krijg je het eerste nummer gratis.
