In de therapeutische praktijk komt u veel mensen met darmproblemen tegen. Maar hoe gaat het eigenlijk met de darmflora van de gemiddelde Nederlander? Om te beginnen kunnen we enkele voedingsvoorwaarden voor een goede darmflora afzetten tegen een bevolkingsbrede voedselconsumptiepeiling van het Nationaal Kompas Volksgezondheid. Vervolgens kunnen we wellicht de volgende vraag beantwoorden: is het een goed idee om elke therapie te beginnen met het optimaliseren van de darmfunctie?

‘Als er niks voedzaams in de bodem zit, komt dit ook niet op ons bord.’

Voedselconsumptiepeiling

De gebruikte voedselconsumptiepeiling in dit artikel is gebaseerd op de Richtlijnen voedselkeuze 2011 van de Gezondheidsraad. Wanneer men zich aan deze richtlijnen houdt, zou men zich gezond voeden. Echter, een advies als “eet 200 gram groente per dag” houdt geen rekening met de aard en kwaliteit van deze groente. Is deze biologisch geteeld? Op rijke of op arme grond? Als er niks voedzaams in de bodem zit, komt dit ook niet op ons bord. Desalniettemin geeft de vergelijking inzicht in hoe het algemeen gesteld is met onze darmflora. Waar de richtlijn de benodigde hoeveelheden onderschat, geeft dit alleen maar aan dat het probleem waarschijnlijk nog groter is dan op het eerste oog lijkt.

Vijf procent eet voldoende groente

Laten we ons richten op de feiten. Van de volwassenen tot 69 jaar eet 10% van de vrouwen en 6% van de mannen de aanbevolen hoeveelheid fruit. Groente wordt nog minder gegeten: 5% van alle mannen en vrouwen eet de aanbevolen hoeveelheid. Van de kinderen tussen 7 en 18 jaar eet 1% de aanbevolen hoeveelheid groente, en 5% de aanbevolen hoeveelheid fruit. Van de 2- tot 3-jarigen eet ongeveer 20% de aanbevolen hoeveelheid van 50-100 gram groente per dag. De aanbevolen hoeveelheid voedingsvezels is volgens de Gezondheidsraad ongeveer 3,4 gram per 810 kcal. Gemiddeld eten kinderen 2,1 gram, mannen 2,2 gram en vrouwen 2,6 gram. Deze lage getallen hangen samen met de lage consumptie van groente en fruit, wat rijke bronnen van voedingsvezels zijn. De gemiddelde Nederlander krijgt dus veel te weinig vezels binnen, onder andere uit groente en fruit. Goede vezels zijn belangrijk voor de groei en ontwikkeling van gunstige darmflora en vormen het substraat voor fermentatie van probiotica. Bovendien bevatten groente en fruit een hoeveelheid vocht, hetgeen ervoor zorgt dat de darmflora goed gedijt. Het is daarom enorm belangrijk om voldoende groente en fruit te eten. Wanneer dit (nog) niet het geval is bij uw cliënt of lange tijd niet zo is geweest, verdient het altijd aanbeveling om naast een probioticum extra prebiotische vezels zoals inuline en FOS (fructo-oligosachariden) te adviseren.

Goede voeding voor slechte bacteriën

De totale inname van sacharose (van nature aanwezig en toegevoegd) van Nederlanders is gemiddeld 65 gram per dag. Er bestaan in Nederland geen aanbevolen hoeveelheden voor suiker, waardoor deze gegevens ook niet zichtbaar worden in de voedselconsumptiepeiling. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) adviseert volwassenen momenteel om maximaal 10% van de energie-inname op een dag te laten bestaan uit suikers. Dit komt neer op ongeveer 50 gram per dag.

‘De gevaarlijke mix van minder nutriënten en meer schadelijke stoffen in het lichaam heeft zijn weerslag op de algehele gezondheid.’

Te veel geraffineerde suikers brengen de darm uit balans. Deze suikers zitten overal in, van ons dagelijks brood tot aan toetjes en zelfs ketchup. Ze zorgen niet alleen voor diarree, cariës en verhoging van de kans op obesitas, ze vormen bovendien een voedingsbodem voor ongunstige bacteriën in de darm. Wanneer deze bacteriën in aantal toenemen, kunnen er ontstekingen ontstaan aan de darmwand. Hierdoor wordt de opname van nutriënten minder efficiënt. Wanneer de darmen te lang slecht worden verzorgd kunnen de tight junctions – een soort poortwachters tussen darm en bloedbaan – verhoogd doorlaatbaar worden. Dit fenomeen staat bekend als leaky gut, ofwel: lekkende darm. Daardoor kunnen schadelijke stoffen, microben en parasieten makkelijker in de bloedbaan terechtkomen. Dit wordt in verband gebracht met een groot aantal ziektebeelden, waaronder voedselovergevoeligheden, voedselallergieën en het prikkelbare darmsyndroom.

Antibiotica elimineert de goede flora

Goedaardige darmbacteriën zijn erg gevoelig voor verstoring van hun leefomgeving. Er is een groot aantal factoren die ongunstig kunnen inwerken en zo de delicate balans tussen gunstige en ongunstige darmbacteriën kunnen verstoren.

Met name antibiotica kunnen soms de hele bacteriële microflora elimineren. Antibiotica worden steeds vaker gebruikt, ondanks het feit dat ze een niet-selectief effect hebben en dus ook de gunstige darmbewoners uitschakelen. Het verdient daarom aanbeveling om naast antibiotica ook altijd probiotica voor te schrijven. Verder geldt het advies om residuen van antibiotica in de voeding zoveel mogelijk te mijden. Deze residuen komen met name voor in gangbare dierlijke producten als vlees, wild, gevogelte en eieren. Biologische producten bevatten nauwelijks residuen en verdienen dus de voorkeur.

‘Wees aardig voor je darmen, dan zijn ze ook aardig voor jou’

Ook bepaalde andere medicijnen kunnen remmend werken op probiotische bacteriën, zoals maagzuurremmers, steroïde medicijnen en de anticonceptiepil. Wat levensstijl betreft zijn vooral eten voor het slapengaan, de hele dag door eten, te snel en te veel eten belangrijke onruststokers in de darmen. De darm is voortdurend actief, krijgt geen tijd om te rusten en zal uiteindelijk zijn energiereservoir uitputten en in toenemende mate voor problemen zorgen.

De start van elke behandeling

Als u de vele verstorende factoren in onze voeding en levensstijl beziet, kunt u zich wel voorstellen hoe het gesteld is met de darmflora van de gemiddelde Nederlander. Tel daarbij op dat een langdurig slechte darmflora een recept is voor een slechte gezondheid, dan is het niet verwonderlijk dat u zoveel cliënten in uw praktijk tegenkomt met darmproblemen en de daaruit voortvloeiende aandoeningen.

Nieuwe suikerrichtlijn WHO

Momenteel werkt de WHO aan een nieuwe suikerrichtlijn. Hierin wordt mogelijk opgenomen dat het reduceren van de suikerinname tot 25 gram per dag extra gezondheidsvoordelen oplevert. Of de gemiddelde Nederlander zich daar wat van gaat aantrekken is nog maar zeer de vraag. Ter illustratie: het populaire kinderdrankje Fruit Shoot van Robinsons (200 ml) bevat al 22 gram suiker. Goede voeding voor slechte darmbacteriën wordt sommigen van ons dus al met de paplepel ingegoten.

Omdat de problematiek waarschijnlijk erg wijdverbreid is, verdient het aanbeveling elke therapie in te starten bij de darmen voordat u aan een verdere aanpak denkt – ook wanneer uw cliënt zich niet primair met darmproblemen meldt. Stoffen die u daarbij gebruikt zijn L-glutamine om onder andere het darmepitheel te herstellen en diverse pre- en probiotica om de darm weer gezond en in balans te krijgen.

Alternatief voor Richtlijn voedselkeuze

Als alternatief voor de Richtlijn voedselkeuze bevelen wij oervoeding aan. Het feit dat daarin geen granen zitten – en dus geen broodproducten – scheelt al een grote hoeveelheid (verborgen) suiker. Oervoeding bevat bovendien geen zuivel. Zuivel bevat lactose, waar niet iedereen tegen kan, maar het kan zeker ook in verwerkte vorm (zeer) veel suiker bevatten. Overstappen op oervoeding kan voor uw cliënt een uitdaging zijn vanwege het veel lagere suikergehalte. De sugar cravings ondervangt u het best door een combinatie van stoffen te adviseren die de bloedsuikerregulatie ondersteunt, met name chroom, mucuna, cinnamomum en silybum. Na een week of twee speelt de suikerbehoefte (vrijwel) geen rol meer.

Probiotica

Probiotica zoals Lactobacillus acidophilus, Lactococcus lactis, Bifidobacterium bifidum en Bacillus coagulans (Lactobacillus sporogenes) hebben een gunstig (preventief) effect op de (verstoorde) darmflora. Ze gaan bijvoorbeeld de groei van pathogene organismen in het maagdarmkanaal tegen en zijn in staat darminfecties veroorzaakt door pathogene microben te genezen. Bovendien zorgen ze voor een optimale voedselvertering, normalisering van de darmmobiliteit en toename van mucosavorming. Een andere belangrijke functie van probiotica is de versterking van het immuunsysteem via immunoglobuline A. U kunt na het herstel van de flora een onderhoudsdosering toedienen van bijvoorbeeld de sporenvormende Bacillus coagulans. Met dit probioticum houdt u op een eenvoudige manier over langere termijn de darmflora bij uw cliënt in evenwicht.

Omdat dit probioticum een warmte- en zuurresistente sporenvorm kent, is deze eenvoudig te verwerken in kauwtabletten. Dit vergroot het aantal levensvatbare goede bacteriën dat aankomt in de darm en is bovendien een uitkomst voor therapietrouw.